Τι σκέφτηκε ο Γιαπωνέζος

ή αλλιώς, πώς να διπλασιάσεις το χρόνο ζωής των γραναζιών σου
ή αλλιώς, ιστορίες καθημερινής ποδηλατικής τρέλας για τρελούς ποδηλάτες

Πάντα τόλεγα, η τρέλα δεν πάει στα βουνά. Ή αλλιώς πώς το λένε πώς το λένε, α ναι, από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια, έτσι το λένε κι αφού μικρός δεν είμαι πια, ή τουλάχιστον δεν μπορώ να λογισθώ μικρός, ας επικαλεστώ τουλάχιστον το δεύτερο.

Μια φορά θυμάμαι τις προάλλες μια ρημάδα αλυσίδα ποδηλάτου αγόρασα, κάτι ψιλοευρώπουλα έκανε, και έτσι για πλάκα άνοιξα το σαχλόχαρτο που συνήθως συνοδεύει τη συσκευασία (οδηγίες χρήσης για ηλίθιους χρήστες, τα γνωστα idiot safe instructions) να δω τι στο καλό γράφει. Και έγραφε το εξής συγκλονιστικό: "συνιστάται να χρησιμοποιήσετε την αλυσίδα αυτή (ήταν μάρκα σιμάνο, δεν γράφω στα αγγλικά τη λέξη γιατί δεν θέλω να τους κάνω τη χάρη να μπει η σελίδα στις μηχανές αναζήτησης!) με γρανάζια και δίσκους σιμάνο". Και τα πήρα στο κρανίο, κατά το κοινώς λεγόμενον. Διότι βέβαια το μόνο που έχει σημασία για την καλή λειτουργία είναι η κατασκευαστική γεωμετρία - οτιδήποτε μάρκα και να συνδυάσεις πρέπει να δουλέψει καλά διάβολε, και πράγματι θα δουλέψει καλά! Δηλαδή θέλουν να κάνουν τα ποδήλατα σαν τα αυτοκίνητα, όπου η κάθε μάρκα έχει σκοπίμως τα δικά της στάνταρ και σκοπίμως φτιαγμένα έτσι ώστε να μην ταιριάζουν με καμιάς άλλης μάρκας, ώστε μόλις να σού χαλάσει κάτι να πετάξεις ολόκληρο το όχημα αν είναι δυνατόν, για να αγοράσεις καινούργιο! Σπούδασαν καλά το μάρκετινγκ, οι μάγκες.

Λοιπόν, για εκδίκηση βρε μπαγάσηδες. Όχι τίποτε άλλο, αλλά δεν υπάρχει τίποτα πιο ενοχλητικό από το να σε πιάνουν κορόιδο.

Το σύστημα μετάδοσης κίνησης του ποδηλάτου - συγκεκριμένα: μπροστινοί δίσκοι, πίσω γρανάζια, αλυσίδα - υπόκειται σε φυσιολογική φθορά λόγω χρήσης. Σε μια φυσιολογική χρήση δρόμου, με κανονική λίπανση και με οδήγηση χωρίς βαριά πατήματα, περίπου αντέχει γύρω στα 10-12.000 χιλιόμετρα, μέχρι τη στιγμή που θα αρχίσουν να εμφανίζονται προβλήματα στα μεσαία γρανάζια τα οποία και χρησιμοποιούνται περισσότερο. Το πρώτο πρόβλημα είναι οι προβληματικές αλλαγές: τσιμπάς το λεβιέ για να ανεβάσεις ταχύτητα και η αλυσίδα δεν πιάνει αμέσως, αλλά ακούγεται ένα απαίσιο "κράκα-κράκα" μέχρι τελικά να πιάσει το πάνω γρανάζι. Αυτό χειροτερεύει σταδιακά, μέχρι που κάποτε σού σπάνε τα νεύρα οι αλλαγές οπότε ήρθε η ώρα να τα πετάξεις όλα - δίσκους γρανάζια αλυσίδα (γρανάζια και αλυσίδα σίγουρα, δίσκους όχι σίγουρα ιδίως για τον μικρό που χρησιμοποιείται λίγο και ιδίως εάν το ποδήλατο δεν χρησιμοποιείται σε σκληρές συνθήκες βουνού). Το δεύτερο πρόβλημα, εάν αφήσεις την κατάσταση, είναι ότι σε κάποια στιγμή που θα πατήσεις πολύ δυνατά το πετάλ μπορεί να φύγει η αλυσίδα (να πηδήξει έξω από το γρανάζι ή δίσκο) και αυτό είναι επικίνδυνο γιατί εκείνη τη στιγμή το πόδι σου βρίσκει κενό και μπορείς να φας και τα μούτρα σου άμα λάχει - κοινώς να αγοράσεις οικόπεδο (μέθοδος αγοράς που δεν συνιστάται).



Το μέρος που υφίσταται τη μεγαλύτερη φθορά στο σύστημα μετάδοσης κίνησης είναι τα πίσω γρανάζια (κασέτα πλέον συνήθως, όχι διβωτά). Ο λόγος, επειδή έχουν μικρότερο αριθμό δοντιών από τους δίσκους, οπότε υφίστανται αναλογικά μεγαλύτερες δυνάμεις τριβής αθροιστικά.

Το κάθε δόντι του γραναζιού δεν υφίσταται τη φθορά ομοιόμορφα στην επιφάνειά του, αλλά στο μπροστινό μέρος της εσωταρικής καμπύλης του, όπου και δέχεται την τάση της αλυσίδας. Επομένως εδώ μπορούμε να κάνουμε μία έξυπνη σκέψη. Εάν αλλάξουμε τη θέση του γραναζιού φορώντας το από την άλλη πλευρά (καπάκι), θα διπλασιάσουμε (περίπου) το χρόνο ζωής του, επειδή τα δόντια θα γυρίσουν από την ανάποδη και θα δέχονται την τάση της αλύσίδας στην αντίθετη και φρέσκια πλευρά της καμπύλης. Κατανοητόν;

Πάμε λοιπόν σε μια κασέτα να δούμε τι συμβαίνει - της πονηρούλικης σιμάνο.



Με έκπληξη διαπιστώνουμε ότι ο πονηρός ο Γιαπωνέζος το σκέφτηκε πριν από μας! Σκέφτηκε ότι μπορεί να το σκεφτούμε! Ο φορέας στον άξονα έχει εντομές περιμετρικά, γιατί το γρανάζι πρέπει να δένει γερά ώστε να δέχεται τις δυνάμεις αλλά την μία εντομή την κατασκεύασε πλατύτερη από τις υπόλοιπες και ΕΚΚΕΝΤΡΑ ώστε τα γρανάζια να μην μπορούν να φορεθούν ανάποδα! (απέχει σε άνισες αποστάσεις από τις διπλανές της). Έτσι ο πονηρούλης θέλει να σε κάνει να πετάξεις τα γρανάζια μόλις αποκτήσουν φθορά, και να αγοράσεις καινούργια. Και τα γρανάζια βεβαίως δεν θα πάνε μόνα τους, η παλιά αλυσίδα λόγω φθοράς δεν θα συνεργάζεται καλά με τα γρανάζια, μαζί με την αλυσίδα ίσως θα αλλάξεις και μπροστινούς δίσκους, πάμε για αρκετά φράγκα δηλαδή. Το σπούδασε καλά το μάρκετινγκ, ο μάγκας.

Έτσι είσαι ρε μάγκα; Τώρα θα δεις. Τα 5 γρανάζια έχουν 3 πείρους και πρέπει να τα ελευθερώσουμε. Με ένα μικρομότορ χεριού με τροχό μετάλλου τρώμε τα κεφάλια των πείρων (από την ανάποδη πλευρά που φαίνεται στη φωτο) και τα ελευθερώνουμε. Πετάμε τους πείρους, δεν χρειάζονται, είναι μόνο για την συγκράτηση των 5 γραναζιών - μήπως όμως είναι και για να μην σκεφτούμε να τα βάλουμε ανάποδα; (Καλά ντε, μια ερώτηση έκανα...) Μετά, τρώμε λίγο τις άκρες στην εσωτερική καμπύλη στο σημείο που φαίνεται στη φωτο με πράσινο βέλος, ώστε το γρανάζι να περνά ανάποδα στο φορέα (1-2 λεπτά δουλειά για κάθε γρανάζι). Αυτό ήταν. Φοράμε αναποδα και είμαστε φρέσκοι.

Η δουλειά δεν χρειάζεται να γίνει σε όλα τα γρανάζια, μόνο στα μεσαία που έχουν και τη μεγαλύτερη φθορά. Στα δύο τελευταία έτσι κι αλλιώς δεν μπορούν να φορεθούν ανάποδα αλλά σε αυτά δεν θα υπάρξει σημαντική φθορά και πρόβλημα. Σε κάθε καινούργια κασέτα μόλις την αγοράσεις μπορείς να κάνεις τη δουλειά για να την έχεις έτοιμη εξαρχής, και όταν χρειαστεί θα σκαντζάρεις τα γρανάζια αργότερα όταν παρουσιαστεί πρόβλημα.

Όμως το σύστημα μετάδοσης δουλεύει και με την αλυσίδα. Καλύτερα λοιπόν στη μέση του χρόνου, στην αλλαγή, να αλλάξεις και φρέσκια αλυσίδα αφού είναι φτηνή. Δεν το κάνω πάντα και συνήθως δεν χρειάζεται αλλαγή δίσκων γιατί αυτοί δεν έχουν ανάλογη φθορά - ίσως μόνο χρεαστεί αλλαγή ο μεσαίος που φθείρεται λόγω ανηφόρας. Υπάρχει όμως και μια άλλη ενδιαφέρουσα επιλογή. Η αλυσίδα δεν συμπεριφέρεται το ίδιο όταν ανεβάζεις ταχύτητα (όπου και παρουσιάζει το πρόβλημα στην αλλαγή) και όταν κατεβάζεις ταχύτητα, οπότε κατά ανάλογο τρόπο αυτό μας οδηγεί στη σκέψη της αλλαγής της φοράς της αλυσίδας. Τη στιγμή της αλλαγής των γραναζιών κάνεις και αυτό, δηλ. κόβεις την αλυσίδα και τη φοράς ανάποδα. Έτσι το ανέβασμα ταχύτητας γίνεται με την άλλη πλευρά της, η οποία δεν έχει υποστεί την φθορά μαζί με την αντίστοιχη πλευρά των γραναζιών.

Μαγκεψάμαν ο Γιαπωνέζος, μαγκεψάμαν και μεις όμως. Sugamoto magazaki (ασιχτίρ στα γιαπωνέζικα).